De KATZ-schaal onder de loep

Historiek

Begin jaren ’90 werd de wet op de verpleegkunde grondig herwerkt (in het toenmalige KB78, de huidige WUG). De rol van de verpleegkundige werd uitvoeriger beschreven en er kwam een lijst met verpleegtechnische handelingen:

uitvoerbaar zonder voorschrift van de arts: B1
uitvoerbaar met voorschrift van de arts: B2 of C.

Deze wetswijziging leidde toen, samen grootschalig onderzoek door het Wit-Gele Kruis, tot een grondige aanpassing van de nomenclatuur thuisverpleging met een meer gediversifieerde oplijsting van vergoedbare verpleegkundige handelingen en de introductie van een instrument om de fysieke hulpbehoevendheid van patiënten te bepalen: de Katz-schaal.

Voor niet- of licht zorgbehoevende personen wordt het honorarium per prestatie bepaald (met dagplafond).
Voor zwaar zorgbehoevende personen is een forfaitair honorarium voorzien voor drie categorieën: forfait A, forfait B en forfait C. In een forfaitaire verzorgingsdag zijn alle verpleegtechnische handelingen vervat, ook deze die niet in de nomenclatuur zijn opgesomd.
Indien een patiënt het palliatief statuut heeft, kan voor elk profiel een palliatief honorarium worden aangevraagd, mits te voldoen aan een aantal voorwaarden.

Voor Wit-Gele Kruis van Antwerpen is de verdeling volgens zorgzwaarte als volgt:

Werking Katz-schaal

De Katz-schaal is een ADL-meetinstrument met zes items:

zich wassen
zich kleden
zich verplaatsen / transfers
toiletbezoek
incontinentie
eten

Deze items worden op basis van observaties gescoord op vier niveaus: van volledig zelfredzaam (1) tot volledig hulpbehoevend (4). Naarmate de patiënt op meer items een score 3 of 4 bereikt, is zijn autonomie beperkter en wordt het profiel zwaarder.

De Katz-schaal is een ADL-instrument dat de functionele autonomie meet, vooral bij ouderen. In situaties waarbij er een ernstige zorgbehoefte is omwille van een specifieke pathologie, is het minder evident deze te vertalen in de Katz-schaal. Denk bv. aan personen met dementie, psychische kwetsbaarheid of een mentale beperking.

In 2024 deed Wit-Gele Kruis van Antwerpen per jaar 20.723 bezoeken pro deo. Het gaat om:

bezoeken die we opnemen omdat we deze nodig achten, maar die niet betaald worden door het RIZIV
patiënten die in de praktijk meer zorgbezoeken per dag nodig hebben dan voorzien is volgens de inschaling volgens de KATZ-schaal en het RIZIV.

Hygiënisch toilet

Voor licht zorgbehoevende patiënten (minimumscore voor wassen = 2; vergoeding per prestatie) wordt de hulp bij wassen en kleden standaard beperkt tot twee zorgbezoeken per week. Hierop zijn enkele uitzonderingen, waardoor er maximum zeven sessies per week en maximum één per dag mogelijk zijn:

score 4 voor wassen én kleden
score 3 of 4 voor incontinentie
score 2 voor incontinentie (occasioneel), maar met gedocumenteerde nachtelijke incontinentie
mits attest van de huisarts waarbij verklaard wordt dat de patiënt gedesoriënteerd is in tijd en ruimte.

Forfaitaire verzorgingsdag

Tijdens een forfaitaire verzorgingsdag moet minstens één hygiënisch toilet uitgevoerd worden. Indien tijdens deze verzorgingsdag bv. enkel een wonde verzorgd wordt, dan wordt dit een vergoeding per prestatie.

Het RIZIV heeft afkappunten bepaald om vast te stellen tot welke categorie een patiënt behoort:

Als basis: score 3 of 4 voor wassen en kleden
Forfait A: score 3 of 4 voor verplaatsing/transfer en/of toiletbezoek
Forfait B: score 3 of 4 voor verplaatsing/transfer én toiletbezoek, score 3 of 4 voor incontinentie of eten
Forfait C: score 4 voor alle items; min. score 3 voor incontinentie of eten.

Daarnaast zijn er ook enkele kwaliteitsvereisten. Op organisatie- of teamniveau dient gemiddeld een minimum aantal bezoeken te worden afgelegd:

Forfait A: min. 1,15 bezoeken per dag
Forfait B: min. 1,40 bezoeken per dag
Forfait C: min. 2 bezoeken per dag; indien slechts 1 bezoek wordt afgelegd tijdens dezelfde dag, kan slechts een forfait B worden aangerekend

Als Wit-Gele Kruis van Antwerpen zitten we ruim boven deze minimumnormen. In 2024 deden we 57.205 bezoeken meer dan verwacht volgens deze normen: 9.900 extra bezoeken voor forfait A patiënten, 48.455 voor forfait B patiënten en 1.050 voor forfait C patiënten. We doen deze extra bezoeken bovenop onze pro deo zorgen.

Controle

De verpleegkundige moet het profiel van elke patiënt regelmatig herevalueren en periodiek een aanvraag doen bij de dienst van de Adviserend Geneesheer van de mutualiteit van de patiënt.

De medewerkers van de Adviserend Geneesheer voeren steekproefsgewijs controles uit bij patiënten thuis. Er wordt nagegaan of het door de thuisverpleegkundige toegekende profiel strookt met de realiteit. Indien niet, wordt de verpleegkundige op de hoogte gebracht van de herziening middels een tijdelijk opgelegde nieuwe score. Een goede dossiervoering is hierbij belangrijk. De ADL-functionaliteiten van sommige patiënten kunnen in de loop van de dag evolueren en het is mogelijk dat patiënten tijdens het controlebezoek de vragen niet naar waarheid beantwoorden (denk bv. aan vragen over incontinentie).

Extract uit de nomenclatuur: ‘Tijdens deze periode mag geen enkele nieuwe aanvraag wegens verergering van de afhankelijkheidsgraad worden ingediend, behalve ingeval van nieuwe geneeskundige indicatie gestaafd door een getuigschrift van de behandelend arts.’

Het is dus mogelijk dat u als huisarts door de verpleegkundige wordt gevraagd om een attest op te stellen waaruit blijkt dat de toestand van de patiënt tussentijds merkelijk is achteruitgegaan. Hiermee kan de verpleegkundige staven dat hij/zij de score terug heeft aangepast.

Indien de activiteiten van een thuisverpleegkundige worden onderzocht door de DGEC van het RIZIV (bv. bij vermoeden van fraude), is het eveneens mogelijk dat het profiel van patiënten wordt nagegaan, dit om te kijken of de nomenclatuur correct werd toegepast.

Nuttige info voor huisartsen

Het heeft geen zin om als huisarts een voorschrift op te stellen met een bepaalde frequentie aan hygiënische zorg. De verpleegkundige moet hiervoor een aanvraag doen bij de mutualiteit. De afhankelijkheidsgraad bepaalt het aantal hygiënische zorgen waar de patiënt recht op heeft.
Ook voor forfaitaire verzorgingsdagen moet u als huisarts een voorschrift opstellen voor elke verpleegkundige zorg waarvoor een voorschrift vereist is (B2 of C).
De verpleegkundige is niet verplicht om dagelijks langs te gaan bij patiënten met een forfait-profiel of hen dagelijks te wassen. Uiteraard kan er op deze dagen ook niets worden aangerekend of moet er per prestatie worden gewerkt.
Indien een verpleegkundige bij een licht zorgbehoevende patiënt een bezoek aflegt voor een verpleegkundige zorg die niet wordt terugbetaald via de nomenclatuur, mag men hiervoor aan de patiënt een vergoeding vragen.
Zorgkundigen kunnen binnen hun bevoegdheidskader en onder toezicht van de verpleegkundige zorgen uitvoeren. Het honorarium is dan hetzelfde.