Beroerte of CVA herkennen: symptomen & wat te doen

Voortekenen

Voorlopers van een beroerte zijn vaak moeilijk te herkennen. Zeker als je (nog) geen typische symptomen hebt, denk je vaak niet meteen aan een beroerte bij hoofdpijn of moeheid.

Toch voel je soms een beroerte aankomen als je weet waarop je moet letten. Heel vaak is een bepaald aspect van zo’n uitvalsverschijnsel wel ongewoon:

• Geen duidelijke oorzaak
• Veel ernstiger dan gewoonlijk
• Heel plots

Merk je een van onderstaande voortekenen van een mogelijke beroerte bij jezelf? Bel dan meteen een hulpverlener of mantelzorger. Je belt beter te snel dan niet snel genoeg.

Plotselinge, ongewone verschijnselen

Net zoals de symptomen zelf, komen voortekenen heel plots en schijnbaar onverklaarbaar op. Een aantal voorbeelden:

• Onverklaarbare vermoeidheid of een gevoel van zwakte, zelfs zonder inspanning
• Plotselinge, ernstige hoofdpijn, vaak beschreven als de ergste hoofdpijn ooit
• Plotselinge verwarring of sufheid, moeite om helder na te denken
• Tintelingen aan 1 kant van het lichaam

Zintuigelijke veranderingen

Sommige mensen ervaren kort voor een beroerte zintuiglijke veranderingen.

• Gezichtsverlies in 1 oog of dubbel zicht. Gezichtshinder is ook een symptoom dat we met de BE FAST-methode testen.
• Auditieve veranderingen of een plots oorsuizen
• Veranderende smaak- of geurzin

Voorbijgaande aard van de klachten

De klachten van een beroerte ontstaan heel plots, maar variëren mogelijk in duur. Dat hangt af van het soort beroerte je ervaart.

• Bij een lichte beroerte of TIA verdwijnen uitvalsverschijnselen mogelijk even plots als ze kwamen, maar dat wijst niet op minder gevaar. Zelfs als de symptomen vanzelf verdwijnen, is verder onderzoek cruciaal. Een TIA leidt namelijk vaak naar een grote beroerte op een later punt.
• Bij een zwaardere beroerte verergeren de symptomen niet, maar verbeteren ze ook niet vanzelf. Zo’n CVA heeft dringend behandeling nodig om blijvende schade te helpen voorkomen.

Herken je enkele signalen? Denk je dat de beroerte al voorviel? Dan hanteer je het best de BE FAST- methode om in te schatten hoe groot de kans is op een CVA en om meer nuttige informatie te verzamelen voor hulpverleners.

Symptomen testen met BE FAST

De traditionele FAST-methode om een beroerte te herkennen bevatte 4 stappen: face, arms, speech en time. Sinds enkele jaren voegen experts daar ook een 5de en 6de stap aan toe: balance en eyes.

Onderzoek wees uit dat de geüpdatete BE FAST-methode CVA’s correct identificeerde in 95,6% van de gevallen, tegenover 85,9% met enkel de FAST-methode.

De BE FAST-methode test universele symptomen, maar vrouwen vertonen vaak ook andere problemen. Ga bij een vrouw steeds de specifieke symptomen na, naast BE FAST.

Balance (evenwicht)

Evenwichtsproblemen test je gemakkelijk op het moment zelf, waar je ook bent. Neem zeker voldoende voorzorgsmaatregelen:

• Je bent alleen en wil je evenwicht testen: voorzie een zachte plaats om te landen en hou contactmiddelen zoals een smartphone of personenalarm bij de hand.
• Je begeleidt iemand die de oefening wil doen: ondersteun de persoon niet tijdens de oefening, maar blijf dichtbij en wees alert om zo nodig de persoon op te vangen.

Voorzie een horloge of chronometer om de tijd bij te houden.

• Sta zonder ondersteuning op 1 been met de handen op de heupen.
• Als er minder dan 5 seconden zit tussen de voet op te heffen en die terug op de grond te zetten, is het evenwicht verstoord.
• Duizeligheid of hoofdpijn signaleren ook evenwichtsproblemen, zeker als het start tijdens of vlak na de evenwichtsoefening.

Eyes (ogen)

Als de persoon in kwestie normaal gezien een bril of lenzen draagt, test mogelijk gezichtsverlies dan mét bril of lenzen. Als dat niet mogelijk is, bestaat de kans dat je een vertekend beeld krijgt door bestaande gezichtsproblemen.

Check volgende elementen:

• Gezichtsverlies: je ziet minder of niet in het midden van je gezichtsveld
• Dubbel zicht: je ziet 2 beelden van alles, overlappend of naast elkaar
• Wazig zicht: je ziet minder details en vervaagde contrasten
• Verminderd perifeer zicht: je ziet minder aan de linker- en/of rechterkant van je gezichtsveld

Controleer ook of de klachten aanhouden met 1 oog gesloten. Als ze dan stoppen, wijst de test op een neurologisch probleem, zoals een beroerte, omdat beide ogen niet meer samenwerken.

Als je met 1 oog wel nog steeds gezichtsproblemen hebt, verhoogt de kans dat het een plaatselijk probleem is en wijst het dus eerder niet op een beroerte. Let op: je raadpleegt nog steeds het best een arts om te achterhalen wat het probleem dan wél is.

Face (gezicht)

Het gelaat spreekt bij een beroerte vaak boekdelen. Eenzijdige verlamming is met goede reden een van de bekendste symptomen van een CVA: je leest het gemakkelijk af.

Enkele mogelijke signalen:

• Tintelingen aan de linker- of rechterkant van het gezicht
• Één kant van het gezicht hangt naar beneden, vaak gekenmerkt door een afhangende mondhoek. Niet zeker? Glimlachen benadrukt zo’n afhangende mondhoek en bevestigt vermoedens.
• Verdoofd gevoel aan de beïnvloede kant van het gezicht, zoals na de tandarts

Arms (armen)

Eenzijdige verlamming zie je vaak ook duidelijk aan de armen en benen. Krachtverlies en tintelingen komen ook daar merkbaar voor.

Test de armen door ze allebei in de lucht te steken. Zakt 1 van de armen onvrijwillig sneller terug naar beneden dan de andere? Dan wijst de test op een CVA.

Speech (spraak)

Een vrij opvallend symptoom, is een verstoord spraakvermogen door gezichtsverlamming of neurologische storingen.
Een aantal merkbare manieren waarop een beroerte spraak beïnvloedt:

• Haperen
• Dubbele tong
• Geen spraak mogelijk
• Moeilijk te verstaan
• Spraak van anderen niet begrijpen

Test mogelijke spraakproblemen door de persoon een korte eenvoudige zin te laten herhalen, zoals:

“Het is vandaag mooi weer.”

Als de herhaling niet vlot lukt of de persoon de opdracht niet begrijpt, duidt de test op een mogelijk symptoom.

Time (tijd)

Vermoed je een beroerte? Bel dan zo snel mogelijk de hulpdiensten op 112.

Bij een ischemische beroerte - veroorzaakt door een bloedklonter - moet de persoon binnen de 4,5u een infuus met bloedverdunnende medicatie krijgen om de klonter op te lossen en de schade te beperken.

Onze hersenen kunnen niet langer dan 4,5u zonder zuurstof. En zelfs voor die 4,5u om zijn, treedt er al onomkeerbare schade op. Je belt beter eens te veel dan eens te weinig om zo goed mogelijk te herstellen.

Symptomen bij vrouwen

De BE FAST-methode werkt voor mannen en vrouwen, maar vrouwen vertonen vaak bijkomende symptomen. Als je de symptomen van een beroerte bij een vrouw wil vaststellen, controleer dan na BE FAST ook:

• Plotselinge verwarring of desoriëntatie: vraag naar de huidige tijd of plaats, of naar basisinformatie zoals de eigen naam of namen van andere personen in de kamer.
• Moeite met ademhalen of kortademigheid: snelle of oppervlakkige ademhaling, blauwe lippen of vingertoppen, geluid bij ademhaling, paniekerig of angstig ademen.
• Misselijkheid of braken zonder duidelijke oorzaak: geen verlichting na braken, helder braaksel of gal, droog en herhaald braken.
• Pijn in de borst of hartkloppingen: start en stopt heel plots, zonder op te komen of af te nemen. Geen aanwijsbare externe oorzaak zoals cafeïne en alcohol, geen aanwijsbare interne oorzaak zoals hartritmestoornissen of een geschiedenis van paniekaanvallen.
• Plotselinge hik zonder duidelijke reden: aanhoudend hikken zonder iets gegeten of gedronken te hebben, geen gewone ademhalingsproblemen als trigger.
• Plotse extreme vermoeidheid: moeilijk ogen open houden, rechtzitten of praten. Geen link naar een slechte nachtrust, medicatie of zware lichamelijke inspanning.
• Plotselinge gedragsveranderingen: opwinden zonder oorzaak, hallucinaties of prikkelbaarheid.
• Pijn in het gezicht, armen of benen

We zien deze specifieke symptomen zelden bij mannen. Daar geeft de BE FAST-methode wel een voldoende overkoepelend beeld.

Wat moet je doen bij een beroerte?

Denk je aan een mogelijke beroerte op basis van BE FAST en de aanvullende symptomen bij vrouwen? Doorloop dan deze stappen:

1. Bel meteen het noodnummer 112.
2. Geef aan de hulpverleners het tijdstip door waarop de beroerte begon of waarop je de symptomen voor het eerst waarnam.
3. Geef een telefoonnummer waarop je bereikbaar bent, zodat het ziekenhuis kan bellen met vragen. Bij een beroerte telt elke minuut.
4. Minimaliseer de klachten niet. Hersenschade is onherstelbaar als je niet op tijd ingrijpt.
5. Heb je een personenalarm? Gebruik dat dan zodra je voelt dat er iets mis is.

Soorten en oorzaken

Beroerte en cerebrovascular accident (CVA) zijn allebei verzamelnamen voor acute doorbloedingsproblemen in de hersenen.

Er bestaan 2 belangrijke vormen:

• Herseninfarcten ontstaan door een bloedklonter in de hersenen die de zuurstoftoevoer afsnijdt.
  • Bij een hersentrombose leidt een bloedklonter gevormd in de hersenen tot het infarct. Tromboses komen ook op andere plekken in het lichaam voor, maar de bloedklonter reist niet door het lichaam. Een trombose in je been is bijvoorbeeld ook mogelijk.
  • Bij een embolie vormt de bloedklonter ergens anders in het lichaam, maar reist die naar de hersenen en blokkeert die daar de bloedstroom.
  • Bij een TIA of transient ischemic attack, ook bekend als een lichte of miniberoerte, gaat de klonter vanzelf weg. Het is de enige beroerte van voorbijgaande aard, maar heeft even dringend zorg nodig als de andere varianten.
• Hersenbloedingen ontstaan door een gescheurd bloedvat, waardoor het bloed de hersenen instroomt. Daardoor krijgen de hersenen onvoldoende zuurstofrijk bloed. Zo’n scheur ontstaat mogelijk acuut, zoals door trauma, of door chronische problemen, zoals een langdurig verhoogde bloeddruk.

Meer weten? In dit interview krijg je uitleg van Prof. Dr. Robin Lemmens van het UZ Leuven.

Beroertes voorkomen

Hoewel ook fitte mensen zonder aanwijsbare reden een hersenbloeding kunnen krijgen, is er in de meeste gevallen wél een aantoonbare oorzaak, zoals bloedklonters door langdurig te roken.

Vooral een aangepaste levensstijl is dus essentieel. Met deze 8 tips verklein je de kans op beroertes en boost je ook je algemene gezondheid.